در شرایط وجوب نماز - ۲

فی الجمله او متفاوت می بود بتفاوت طبیعت اما آن مقدار كه فرض گردانیده شود بدان اسلام و اعمال آنست كه بداند و دریابد منافع و مضار را و بداند كه اسلام چیزی نیک و هداست و در متابعت او نفع است در دنیا و آخرت در كتاب الاحكام گفته است كه آن مقدار خرد و دانش باید كه از دو نیک نیک تر و از دو بد بدتر را جدا تواند ساخت و بقول بعضی آن مقدار خرد باید كه از شاهد دلیل تواند ساخت بر غائب و به ناءخذ (نأخذ) در كافی آورده است كه عاقل آنست كه مستقیم بود قول و فعل او و آنچه غیر مستقیم بود نادر بود از وی و معتوه آنكه مخلوط بود كلام و افعال وی گاه یكبار غالب مستقیم بود و گاه یكبار غالب غیر مستقیم بود در كتاب اخوان الصفا می آرد كه ركب الله تعالـی العقل فی الملائكة لا شهوة وركب الشهوة فی البهائم بلا عقل وركب العقل والشهوة فی الانسان فمن غلب عقله شهوة فهو خیر من الملئكة ومن غلب شهوته عقله فهو شر من البهائم یعنی تركیب كرد خداوند تعالـی عقل را در ملایكه بی شهوت یعنی ملایكه را عقل داد اما شهوت نداد و بهایم را شهوت داد اما عقل نداد و آدمی را عقل و شهوت هر دو داد پس هر كس كه غلبه كند عقل وی بر شهوت وی او از ملایكه بهتر باشد و هر كس شهوت وی غلبه كند بر عقل وی او از بهایم بدتر باشد بیت:

 اگر دانی كه میداند پشیمان شو پشیمان شو #  و گر گوئی نمیداند مسلمان شو مسلمان شو #

فرد چون زلف بتان شكستگی عادت كن #  تا صید كنی هزار دل در تعنی #

 ان الله لغنی عن العالمین فرد

ای خواجه حدیث همنشینان اینست  #  از حال گدایان سر موی مپرس #