علاج بخل و جمع كردن مال

بدانكه شاخهاء دنیا بسیارست، و یكی از شاخهاء وی مال و نعمت است و یكی جاه و حشمت، و هم شاخهاء دیگر دارد؛ اما فتنهٴ مال عظیم است و عظیم ترین فتنه ویست، و خدای سبحانه وتعالی ویرا عقبه خوانده است و گفته است «فلا اقتحم العقبة وما ادریك ما العقبة؛ فك رقبة، او اطعام فی یوم ذی مسغبة] پس از گذرگاه و گردنهٴ سخت نگذرد، و نمیدانی كه گردنه چیست. تنی را آزاد كردن یا در روز گرسنگی یتیم خویشاوندی را نان دادن»] و هیچ عقبه سخت تر ازین نیست: از آنكه از وی چاره نیست، كه وی با آنكه سبب قضاء شهوتست زاد آخرتست، كه از قوت و لباس و مسكن چاره نیست، و این عین مالست و بمال بدست توان آورد، پس اندر نایافت وی صبر نیست و اندر یافت وی سلامت نیست: اگر نباشد درویشی بود كه از وی بوی و بیم كفرست، و اگر باشد توانگری باشد كه اندر وی خطر بطرست. و درویش را دو حالتست: یكی حرص و یكی قناعت، و قناعت محمودست، و حریص را دو حالتست: یكی طمع بمردمان و یكی كسب بدست خویش، و این محمود است، و توانگر را نیز دو حالتست: یكی بخل و امساک و دیگر دادن و سخاوت كردن، و دهنده را دو حالتست: یكی اسراف و دیگر اقتصار، و ازین دو حالت یكی مذموم است و بدان دیگر آمیخته است، و شناختن این هم مهم است. اندر جمله مال از فایده و از آفات خالی نیست، و فریضه است هر دو را بشناختن تا از آفات وی حذر كنند و طلب وی بقدر فایدهٴ وی كنند.